Kleszcze. Jak się przed nimi bronić?

Powszechnie wiadomo, że kleszcze roznoszą bakterie i wirusy, wywołujące bardzo niebezpieczne choroby, zatem jak się przed tym bronić?

Kleszcze spędzają sen z powiek grzybiarzom, właścicielom psów i wszystkim tym, którzy chcą wypocząć, odwiedzając las lub wybierając się na piknik na trawie. Ten pajęczak, szczególnie po łagodnej zimie, bardzo szybko przystępuje do rozmnażania, czego efektem jest olbrzymia ich ilość, zwłaszcza w nieskoszonych trawach. Ugryzienie może oznaczać, choć nie zawsze, boreliozę, czyli wielonarządową chorobę zakaźną, mającą wyjątkowo różnorodne objawy, głównie neurologiczne.

W Polsce w ostatnich latach obserwuje się zwiększanie populacji kleszczy w woj. pomorskim, warmińsko-mazurskim, podlaskim, lubelskim, mazowieckim i opolskim. Epicentrum strefy występowania kleszczy są Podlasie, Mazury i Warmia, a więc zielone płuca Polski, największy leśny obszar w naszym kraju. Tam też zagrożenie ugryzienia człowieka lub zwierzęcia jest największe.

Dlaczego warto się zaszczepić?

Mieszkańcom polecane są profilaktyczne szczepienia już od 1. roku życia. Szczepionkę podaje się w trzech dawkach. Jedną od razu, drugą po 2-3 miesiącach, a trzecią po roku. Niestety, szczepionki te nie są refundowane, gdyż nie są objęte Programem Szczepień Ochronnych, w przeciwieństwie do innych krajów, gdzie występuje równie duże zagrożenie chorobami roznoszonymi przez kleszcze.
W Polsce szczepić powinni się zwłaszcza ci, którzy często przebywają w lasach lub wśród traw. Naukowcy wyróżniają ponad 800 gatunków kleszczy, ale w Polsce tylko od 3 do 15% przenosi wirusa wywołującego odkleszczowe zapalenie mózgu.

Od 30 do 50% z nas jest odpornych na tego wirusa. Zakażenie przechodzi bardzo łagodnie, czasem zupełnie bez objawów, a czasem z objawami przypominającymi przeziębienie lub grypę. Każdego roku około 200 osób zapada na zapalenie mózgu, które na szczęście jest uleczalne, choć trzeba brać antybiotyki, a czasem spędzić jakiś czas w szpitalu.

Jak dochodzi do zarażenia?

Jak podaje Narodowy Instytut Zdrowia, do zakażenia dochodzi w czasie ukłucia, gdy następuje bezpośrednie wprowadzenie zarazków do krwi. Ponadto do zarażenia może dojść podczas spożywania niepasteryzowanego mleka lub jego przetworów, w którym może znajdować się wirus kleszczowego zapalenia mózgu.

Kleszcze bytują w miejscach odwiedzanych zarówno przez zwierzęta, jak i człowieka. Żyją głównie na obszarach lasów liściastych i mieszanych, obszarach trawiastych, w gęstych zaroślach, paprociach, a także w parkach miejskich i na obrzeżach osiedli mieszkaniowych otoczonych terenami zielonymi.

Mitem jest to, że spadają na naszą głowę z drzew. Kleszcze żyją niemal wyłącznie w trawach, nie wyżej niż 20-30 centymetrów nad ziemią. Dlatego też jeśli przedostaną się na nasze ciało, to zaczynają swoją wędrówkę od stóp, posuwając się coraz to wyżej, szukając obszarów miękkiej skóry, aby móc wbić swój aparat gębowy. Głowa jest dla nich zbyt twarda, więc zwykle ją omijają. Lubią natomiast wszelkie zagłębienia i zgięcia, np. stawy kolanowe i łokciowe, pachy czy pachwiny i okolice uszu.

Kleszcze wyposażone są w szczękoczułki, gdzie znajdują się receptory badające stężenie dwutlenku węgla i kwasu mlekowego w pocie, ruch powietrza i ciepło. Dzięki temu kleszcz wie, że blisko niego znajduje się człowiek, co pozwala mu w odpowiedniej chwili na niego przejść.

Jak należy usunąć kleszcza?

Usuwanie kleszcza za pomocą pęsety jest dość trudne i wymaga doświadczenia. Należy jak najszybciej, po zauważeniu kleszcza na powierzchni ciała, przystąpić do jego usunięcia. Delikatnie, ale zdecydowanie usunąć kleszcza, chwytając go jak najbliżej ciała. Zabronione jest wykręcanie kleszcza palcami oraz za pomocą substancji natłuszczających.

Może to spowodować zatkanie tchawek (narządu wymiany gazowej) kleszcza, a następnie jego wymioty, które przyśpieszają przedostanie się bakterii i wirusów do osoby ukąszonej. Alternatywą dla pęsety są miniaturowe pompki ssące i plastikowe „kleszczołapki” dostępne w aptekach.

Po usunięciu kleszcza należy dokładnie umyć ręce, zdezynfekować miejsce ukłucia wodą utlenioną lub 40-procentowym alkoholem i obserwować miejsce, a jeśli wystąpi niepokojąca zmiana, skonsultować się z lekarzem. Jeśli nie jesteśmy pewni, czy będziemy umieli właściwie usunąć kleszcza, wskazane jest jak najszybsze zgłoszenie się do lekarza.

Co to jest borelioza?

Borelioza jest chorobą wywołaną przez krętki przenoszone przez kleszcze. Choroba ta najczęściej ma przebieg fazowy, wielonarządowy. Charakteryzuje się zajęciem skóry, stawów, układu nerwowego i serca. Krętki mnożą się w jelicie cienkim kleszcza, przenikają do krwi, a następnie do gruczołów ślinowych. Człowiek ulega zakażeniu podczas pokłucia przez kleszcza, ale także przez jego rozgniecenie i wtarcie go w zranione miejsce