Szlak sarkandrowski

Na Śląsku kult Jana Sarkandra istniał już w XVIII w. Do jego rozwinięcia się i powstania licznych pamiątek poświęconych męczennikowi przyczynili się proboszczowie skoczowscy – ks. Józef Michałek w II poł. XIX w., w okresie beatyfikacji Sarkandra i ks. Jan Ew. Mocko w I poł. XX w., w okresie uroczystych obchodów 300. rocznicy jego męczeńskiej śmierci. Przygotowania do mającej nastąpić kanonizacji wzmogły zainteresowanie osobą współpatrona diecezji bielsko-żywieckiej. Przez cały rok przybywały do Skoczowa – miejsca jego urodzenia – liczne grupy pielgrzymkowe i wycieczkowe. Powstała potrzeba oznaczenia i opisania miejsc związanych z życiem i kultem św. Jana Sarkandra w Skoczowie. W ten sposób zrodził się pomysł Szlaku Sarkandrowskiego, zrealizowany przez Muzeum im. Gustawa Morcinka w 1993 r.

1. DOM URODZENIA ŚW. JANA SARKANDRA, RYNEK 2
Według starych przekazów św. Jan Sarkander urodził się w piwnicy domu przylegającego do ratusza. Dom ten wykupiono z rąk prywatnych w 1890 r. W piwnicy urządzono kaplicę, gdzie od początku XX w. odbywały się nabożeństwa, zaś w pozostałych pomieszczeniach działały stowarzyszenia katolickie i biblioteka. Od 1932 r. rozważano projekt utworzenia Sarcandrineum – muzeum gromadzącego pamiątki związane z osobą i kultem bł. Jana. Po przerwie w latach 1939 – 1959 piwniczkę przywrócono do celów kultowych. W trakcie przygotowań do kanonizacji Sarkandra wrócono do pomysłu utworzenia Sarcandrineum. Projekt odrestaurowania zabytkowej kamienicy i jej adaptacji do nowych celów opracowali Ludwik Herok i Alojzy Wróblewski. W 1993 r. rozpoczął się remont, w pierwszej kolejności kaplicy wg proj. Heroka

29.VI.1994 r. bp Tadeusz Rakoczy poświęcił kaplicę narodzenia Jana Sarkandra, a 3.XI.1994 r. oddane zostały do użytku sale ekspozycyjne na parterze. 1.IX.1995 r. Sarkandrówka otrzymała status Muzeum Parafialnego im. Św. Jana Sarkandra.

2. OBRAZ JANA SARKANDRA NA WIEŻY RATUSZA
Kiedy w 1801 r. kończono odbudowę ratusza, ojcowie miasta postanowili umieścić na frontowej ścianie u nasady wieży wizerunek ks. Jana Sarkandra, rodaka i patrona miasta. Obraz olejny, malowany na blasze przedstawia męczennika w pozie modlitewnej, z atrybutami męczeństwa. Prawdopodobnie jest to kopia starszego, barokowego pierwowzoru. Na odwrocie daty prac konserwatorskich. W czasie remontu ratusza w 1991 r. zdjęty i umieszczony w muzeum. Na wieży kopia wykonana przez Martę Meinhardt-Gawrońską.

3. KOŚCIÓŁ PW. ŚŚ. APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA
W murach kościoła parafialnego i plebani zachowało się najwięcej śladów czci Jana Sarkandra. Są wśród nich relikwie ofiarowane w 1920 r. przez ołomunieckiego kardynała Skrbeńskiego. W 1906 r. Janowi Sarkandrowi dedykowano dawny ołtarz św. Antoniego, po prawej stronie ołtarza głównego. Przebudowano go w stylu barokowym, umieszczając w centrum dużą statuę św. Jana wg wzoru znad jego grobu w Ołomuńcu. W 1972 r. stare malowidła na sklepieniu nawy głównej zastąpiono nowymi, przedstawiającymi: wyjazd z matką do Przybora, pielgrzymkę do Częstochowy na Jasną Górę oraz męczeństwo i chwałę Błogosławionego, które zaprojektował i wykonał prof. Edmund Czarnecki z Katowic. W lewej nawie kościoła stoi stara, drewniana figura przedstawiająca św. Jana rozciągniętego na skrzypcu. Pierwotnie stała ona w kaplicy na Wzgórzu. Na kościelnej wieży wisi dzwon „Sarkander” z 1967 r. ( wcześniejsze dzwony o tej nazwie z 1862, 1923 r. zostały zajęte na cele wojenne). Parafia posiada kilka obrazów z przedstawieniami Męczennika, w tym jeden, który był dawniej Obrazem ołtarzowym w kaplicy Sarkandrowskiej na Kaplicówce.

FIGURA JANA SARKANDRA 
Rzeźba wykonana przez Wacława Donaya w 1794 r., stała pierwotnie w sąsiedztwie „czyszczarni” na skoczowskim rynku. Pod figurą umieszczono łacińską inskrypcję, a na odwrotnej stronie postumentu: „Na cześć Jana Sarkandra pobożni przełożeni i obywatele skoczowscy wznieśli 1794 r.” W okresie okupacji usunięta z rynku, w 1960 r. ustawiona na postumencie (strona prawa) przy wejściu na plac kościelny od ul. Kościelnej.

4. KAPLICA ŚW. JANA SARKANDRA NA WZGÓRZU KAPLICÓWKA
Przed 1825 r. stała na wzgórzu kapliczka poświęcona Chrystusowi Boleściwemu. Drugą, większą ufundował i poświęcił ks. Józef Michałek w 1871. Dedykował ją bł. Janowi Sarkandrowi, a na pokrycie kosztów utrzymania i renowacji ustanowił fundację. Biskup wrocławski Forster zezwolił na odprawienie w kaplicy cichych Mszy Św. trzy razy w roku. W 1873 r. zakupiono dzwon „Sarkander”. Ks. Jan Ew. Mocko przywrócił procesje na Kaplicówkę w ostatnią niedzielę maja. W 1923 r. wzniesiono nową kaplicę, poświęconą w następnym roku w czasie odpustu sarkandrowskiego. W ołtarzu umieszczono obraz bł. Jana, wystawiony teraz w Sarkandrówce. Kiedy papież Pius XI rozszerzył w 1932 r. kult bł. Jana na całą Polskę, ks. Mocko postanowił wznieść nowe oratorium. Wg planów arch. Wiedermanna wybudowała je firma Stritzki, a 27.V.1934 r. poświęcił ks. infułat Wilhelm Kasperlik. Wnętrze zdobi stylowy ołtarz z figurą Męczennika wykonaną ze sztucznego marmuru przez firmę Kamień z Bielska. Kaplicę, uszkodzoną w 1945 r., odrestaurowano dzięki pomocy kupca J. Sławiczka. Staraniem bpa Herberta Bednorza w 1985 r. przed kaplicą stanął krzyż papieski z Katowic-Muchowca. Dnia 22.V.1995 r. – w sąsiedztwie kaplicy i krzyża – stanął ołtarz, przy którym papież Jan Paweł II odprawił nabożeństwo dziękczynne za kanonizację Jana Sarkandra. Obecnie stoi tam obelisk upamiętniający papieską wizytę.

5. KOŚCIÓŁ PW. ZNALEZIENIA KRZYŻA ŚW. – SZPITALIK
Początki sięgają XV w., służył jako kaplica miejskiego szpitala. W okresie reformacji pozostawiony katolikom jako kościół parafialny (do 1654 r.). Tu „w czas Bożego Narodzenia 1576 r.” Jan Sarkander został ochrzczony przez ks. Wojciecha Gagatkowskiego. Pozostała z tego czasu kamienna chrzcielnica, przeniesiona teraz do prezbiterium. W tym kościele Jan przystępował do pierwszych sakramentów i słuchał Słowa Bożego. Na sklepieniu malowidła Jakuba Kawuloka z Istebnej, przedstawiające chrzest, męczeństwo i chwałę Jana ze Skoczowa (1958 r.). Na probostwie obraz Jana Bulowskiego przedstawiający Sarkandra unoszonego do Chwały Niebieskiej z 1958 r.

6. ULICA ŚW. JANA SARKANDRA
W 1923 r. władze miejskie przemianowały ul. Szpitalną, wychodzącą z Rynku w stronę Szpitalika, na ul. Jana Sarkandra. Łączy ona miejsce urodzenia z miejscem chrztu św. w kościółku pw. Znalezienia Krzyża Św.

7. DOM SIEROT KATOLICKICH – CARITAS
Wzniesiony w 1910 r. staraniem ks. Jana Ew. Mocko i Tow. Bł. Jana Sarkandra, Katolicki Dom Sierot, którego patronem był Sarkander. Opiekę nad dziećmi powierzono Boromeuszkom, a potem Siostrom Służebniczkom Dębickim. W czasie okupacji siostry wysiedlono, a kilka lat po II wojnie zakład zamieniono na dom dla chłopców upośledzonych Caritas. Obecnie – Dom Opieki Społecznej dla Dzieci, nadal prowadzony przez siostry.

8. FIGURA JANA SARKANDRA PRZY UL. MICKIEWICZA
Ufundowana przez rodzinę Sperlingów, w 1890 r. stanęła na ich polu przy drodze do kolei (otwartej w 1888). Poświęcenia dokonał ks. Jan Zahradnik z Grodźca 9.IX.1891 r. Początkowo nie była polichromowana. Odrestaurowana w 100. rocznicę powstania.

9. DOM SIÓSTR SŁUŻEBNICZEK
W 1960 r. Anna Janko przekazała dom przy ul. Mickiewicza 45 Zgromadzeniu Sióstr Służebniczek. Osiadły tam zakonnice, które pracowały w zlikwidowanym przez władze, domu starców przy Szpitaliku. Obrały one patronem swego domu św. Jana Sarkandra. W 1991 r. jedna z nich namalowała obraz patrona, powieszony teraz w kaplicy.